Een coronapas is repressief, niet progressief.

De coronopas was dus toch geen tijdelijke noodmaatregel. Sterker nog, de noodmaatregel wordt aangescherpt naar 2G: alleen gevaccineerden en mensen die eerder COVID-19 gehad hebben krijgen een geldige QR code, die bovendien op meer plekken (winkels, universiteiten) moet worden getoond. Een sterk staaltje function creep. Ook een lockdown doemt weer op, want het is dweilen met de kraan open. Maar de roep om de kraan weer dicht te draaien klinkt wel steeds holler als er al die tijd niets is gedaan om de afvoer (op zijn minst provisorisch) te herstellen, die bovendien verstopt is geraakt door jarenlang neoliberaal beleid.

Lockdowns zijn een forse inbreuk op onze grondrechten. Dat geldt ook voor een coronapas, die repressief is (je moet je aan een check onderwerpen), discriminatoir is (ongevaccineerden worden buitengesloten), en ‘drangmatig’ is (om je toch maar te laten vaccineren). Zo’n inbreuk op onze grondrechten is soms te billijken in een noodsituatie, maar kan nooit als een ‘gewone’ oplossing gepresenteerd worden. Helemaal niet als de noodsituatie nu al bijna twee jaar aanhoudt. En bovendien leidt tot nog verdergaande polarisatie. Terwijl we zoveel hadden kunnen doen om dit drama te voorkomen (en nog steeds kunnen doen om het niet nog verder uit de hand te laten lopen).

• We hadden veel eerder kunnen beginnen met een boosterprik. Dat kan ook nu nog, in versneld tempo. Het werkt al na één week!
• We zouden beter kunnen kijken naar wie er vanwege corona op de ICs terecht komen (zoals ouderen en mensen met overgewicht). En gerichte maatregelen nemen om deze mensen te beschermen.
• De vaccinatiecampagne had al veel eerder gericht moeten worden op mensen die moeilijk te bereiken zijn via overheidscampagnes. Breng de prikken naar de mensen toe!
• Sowieso had de vaccinatiecampagne meer gericht kunnen zijn op het verleiden van mensen, dan te proberen ze via een coronapas te dwingen.
• Meer testen zou ook helpen. En dan niet door over te gaan op een coronapas voor ‘1G’ (je kunt krijgt alleen toegang als je negatief getest bent), maar door mensen te helpen zich te laten testen (duidelijke regels wanneer, en gratis thuistesten), te helpen zich aan maatregelen te houden als ze onverhoopt positief testen (ga er niet van uit dat iedereen een vangnet heeft, maar denk na over praktische zaken als wie de boodschappen doet of de hond uitlaat), en te beschermen (geen druk van de werkgever om toch te komen werken bijvoorbeeld; dat betekent óók dat we die werkgever helpen als onverhoopt een significant deel van zijn of haar werknemers thuis zit met corona).
• Zet in op opschaalbaar maken van de zorg en m.n. de IC capaciteit: het is nogal wat als het hele land al op slot moet als er minder dan 500 mensen op de IC liggen. Dat is kennelijk wel geprobeerd, maar ondanks een investering van 500 miljoen euro werken er nu minder verpleegkundigen op de IC dan vorig jaar. Het opleiden van nieuwe IC verpleegkundigen kost jaren: misschien moet je dan in ieder geval zorgen dat de IC verpleegkundigen die je hebt graag willen blijven.

Het argument is, als zo vaak, dat het gewoon niet anders kan. De druk op de ziekenhuizen is simpelweg te groot. Maar: er is altijd een keuze. Misschien zijn de alternatieven niet aantrekkelijk; maar dat geldt voor de keuze voor een lockdown of een coronapas ook. Laten we een paar extreme voorbeelden noemen:

• Je kunt je afvragen of in tijden van nood een perfect opgeleide IC verpleegkundige misschien niet teveel gevraagd is: het is immers alle hens aan dek.
• Richt desnoods aparte ziekenhuizen of ‘nood’-hospitalen in puur voor de opvang van coronapatiënten. Laat privéklinieken hun steentje bijdragen. Schaal bepaalde minder essentiële zorg af.
• Kijk ook naar de planbare zorg: die heet niet voor niets planbaar. Als je weet dat in de herfst- en winterperiode de instroom van coronapatiënten hoog is (en in de lente en in de zomer praktisch nul is) dan kun je je zorg daaromheen plannen.
• We kunnen het ook omdraaien: als we vinden dat vaccineren de enige uitweg is, maak dan een echte vaccinatieplicht de kern van het debat (i.p.v. er via een coronapas een beetje omheen te draaien).

Deze ‘alternatieven’ gaan ver (een lagere zorgkwaliteit, of een inbreuk op de lichamelijk integriteit). Maar datzelfde geldt ook voor een lockdown of de coronapas.

Mondkapjes, afstand houden en het beperken van de groepsgrootte of het aantal bezoekers thuis zijn minder ingrijpende maatregelen die toch ook snel als knellend worden ervaren. Dat kun je een tijdje doen, maar ook dat zijn geen maatregelen die je tot iedere keer weer van stal kunt halen. Mensen zijn in de kern sociale wezens, die ook onder dit soort maatregelen gebukt gaan. We doen het braaf (de een braver dan de ander), maar dat houdt toch een keer op als we niet het gevoel hebben dat het onderliggende probleem structureel wordt aangepakt.

Bovendien moeten we niet vergeten dat de situatie waar we nu inzitten het gevolg van eerder gemaakte keuzes. Een verschraling van het publieke domein (niet alleen in de zorg overigens, maar ook het onderwijs, of huisvesting) vanwege jarenlang neo-liberaal beleid. Een op marktwerking gebaseerde zorg en de daaruit voortvloeiende keuze de zorg té efficiënt in te richten, en de capaciteit van de ICs te krap te nemen.

Daarmee is dit pleidooi juist ook een progressief geluid. Ook omdat lockdowns en de coronapas de sociaaleconomisch zwakkeren in de maatschappij het meeste raken. Het is daarom des te opvallender dat de progressieve partijen amper kritiek hebben geleverd op het repressieve en technocratische gebruik van haar macht door de staat.

We moeten het verzet tegen een repressief, discriminerend, en op dwang gebaseerd antwoord op een door neo-liberaal beleid veroorzaakt probleem niet door extreem rechts laten kapen! Een grote groep mensen, inclusief in eerste instantie ikzelf, voelen zich daardoor zeer bezwaard zich uit te spreken. Wij hebben niets maar dan ook niets met rattenvangers zoals Thierry of Geert. We moeten ons ook realiseren dat veel mensen die door hun gefluit gelokt worden kwetsbaar zijn, hun gevoelens van onbehagen niet terugzien in de standpunten van alle andere politieke partijen, en juist door ze weg te zetten als ‘wappies’ alleen maar gesterkt worden in hun overtuiging en (bijvoorbeeld) volharden in hun weigering zich te laten vaccineren.

Vandaar deze oproep aan de progressieve partijen in de Kamer om niet weer, zomaar, in te stemmen met weer een repressieve, technocratische noodmaatregel. Maar in plaats daarvan het kabinet te dwingen de problemen nu eindelijk eens bij de wortel aan te pakken. Door duidelijk te maken dat het trekken aan de noodrem niet meer getolereerd wordt.