Gister stond er een interessant stuk in de NRC over CATCH, het gezichtsherkenning systeem waarmee de Nationale Politie verdachten opspoort. Foto’s van mensen die mogelijk betrokken zijn bij een misdrijf worden vergeleken met een database met ruim een miljoen foto’s van veroordeelden, arrestanten, en vreemdelingen. Het stuk riep bij mij een tweetal vragen op.
Het eerste dat mij verraste was het, in mijn ogen, zeer hoge aantal opgeslagen foto’s dat met het systeem doorzocht kan worden. Waar komen die ruim een miljoen foto’s vandaan? Volgens het stuk in het NRC komen die foto’s uit
[…] de zogeheten ‘strafrechtdatabase’, waarin personen staan die zijn aangehouden voor een strafbaar feit waar voorlopige hechtenis voor staat.
Dit is dus een database die niet alleen foto’s bevat van mensen die echt zijn veroordeeld voor een misdrijf, maar ook van mensen die enkel voor een misdrijf aangehouden zijn (en daar later niets mee te maken bleken te hebben)! Dit lijkt me excessief. Je zou verwachten dat, als eenmaal duidelijk is dat iemand die aangehouden is niets met een zaak te maken heeft, dat dan alle informatie over hem of haar die bijgehouden wordt in de strafrechtketen wordt verwijderd. Het kan niet zo zijn dat ergens een klein stigma bewaard blijft, puur omdat je de pech hebt gehad ooit een verdachte te zijn geweest.
Immers, door ook foto’s van verdachten maar gevrijwaarde personen te bewaren, en een systeem als CATCH toegang te geven tot deze foto’s, is de kans dat iemand die eerder onterecht is aangehouden voor een misdrijf een grotere kans heeft om weer aangehouden te worden (dan iemand die nooit in contact is geweest met justitie). Er is immers altijd een kans dat CATCH (ten onrechte) vind dat de opgeslagen foto matcht met een foto van een verdachte van een nieuw misdrijf. Deze kans is er simpelweg niet voor iemand die nooit iets met justitie te maken heeft. Die staat immers niet in die database.
Het zoveelste voorbeeld van hoe profilering bij het zoeken naar verdachten er toe leidt dat een bepaalde groep vaker (onterecht) als verdachte zal worden aangemerkt terwijl er tegelijkertijd een andere groep minder vaak (ook onterecht) als verdachte zal worden aangemerkt.
Een tweede vraag kwam bij mij op nadat ik het volgende las:
De politie mag ook zoeken in de ‘vreemdelingendatabank’ met foto’s van asielzoekers en illegalen, maar heeft daarvoor een opdracht van een officier van justitie en toestemming van een onderzoeksrechter nodig.
Hoe werkt dit?
Gezichtsherkenning is een complex en redelijk rekenintensief proces. Één van de dingen die hiervoor gedaan moet worden is alle foto’s in de database vooraf verwerken om daar de zogenaamde ‘features’ (zeg maar de lijntjes op het gezicht in de foto bij het oorspronkelijke artikel in het NRC) uit te destilleren, die vervolgens gebruikt worden om een match met een nieuwe foto te vinden. (Je kunt dit iedere keer opnieuw doen, maar dat is niet echt efficiënt.)
Om de vreemdelingendatabank te doorzoeken zijn er (volgens mij) dan twee opties, die eigenlijk allebei onwaarschijnlijk zijn:
Iedere keer dat de onderzoeksrechter toestemming geeft gaan alle foto’s in de vreemdelingendatabank naar Nationale Politie, waar vervolgens eerst voor alle foto’s iedere keer opnieuw de ‘features’ worden berekend en naar een match wordt gezocht, waarna de Nationale Politie de hele kopie van de database netjes wist.
Of er is een copie van het CATCH algoritme (bij wijze van spreken op een aparte computer) die iedere keer als er toestemming gegeven is naar de vreemdelingendatabank toegaat en daar, lokaal, een match probeert te vinden. Aan de vreemdelingendatabase moet dan extra informatie zijn toegevoegd waarin de ‘features’ van iedere foto, nadat ze één keer zijn berekend, voor volgend gebruik bewaard worden.
Ik zou graag weten op welke manier deze conditionele toegang tot biometrische gegevens, dus pas na toestemming van de onderzoeksrechter, in de praktijk geïmplementeerd is. Zie ik iets over het hoofd? Want anders ben ik eerlijk gezegd bang dat in werkelijkheid de volgende, derde, optie gebruikt wordt.
Wie weet hoe het zit?