Afgelopen dinsdag kondigde het kabinet nog strengere maatregelen aan ter bestrijding van het coronavirus. Dat lijkt deels ingegeven te zijn om ons in ieder geval met kerst wat ruimte te kunnen geven. Maar dat zal slechts tijdelijk zijn, want het echte griepseizoen (december - maart) is dan nog maar net begonnen. Bovendien zal een eventueel vaccin pas medio 2021 verlichting geven. Lockdown is de norm geworden. En een redelijk gesprek over mogelijke alternatieven wordt niet gevoerd. Dat is geen prettig vooruitzicht.
Een lockdown zou een noodmaatregel moeten zijn. Een die je tijdelijk neemt om de situatie (zo goed en zo kwaad als dat maar kan) in ogenschouw te nemen, en vervolgens een plan van aanpak op te stellen. De ‘intelligente’ lockdown van maart was zo’n te billijken noodmaatregel. Maar de zomermaanden zijn helaas niet gebruikt om een realistisch plan op te stellen over hoe de samenleving zo in te richten dat we flexibel om kunnen gaan met een virus dat af en toe de kop opsteekt.
Je zou zelfs kunnen stellen dat de lockdown van maart nooit echt is weggeweest, ondanks de ontboezeming van het kabinet dat ze wellicht de teugels teveel had laten vieren deze zomer. Zelfs in de zomermaanden was anderhalve meter afstand houden de norm, was het advies om zoveel mogelijk thuis te werken, en waren evenementen verboden en discotheken gesloten. De horeca was beperkt open, en datzelfde gold voor bioscopen en theaters. Alle activiteiten die in de kern om sociale contacten draaien, die ons mens maken, waren beperkt en van alle onbekommerdheid ontdaan. Misschien geen lockdown in de strikte zin van het woord, maar bij tijd en wijle voelde dat zeker wel zo.
En nu zijn we weer terug bij ‘af’. Lockdown is kennelijk het enige stuk gereedschap dat de overheid in handen heeft om het oplaaiende virus het hoofd te bieden. Terwijl we alweer zoveel meer weten over het virus: hoe het zich verspreid, wie tot de risicogroepen behoren, en hoe dodelijk het virus is.
Wat daarbij ook opvalt is dat zelfs met een veel langzamer stijgende toeloop in de ziekenhuizen en de ICs, en een veel minder hoge piek dan in maart, het kabinet zich toch genoodzaakt ziet de lockdown strenger te maken. Hadden we zo’n capaciteitsprobleem (dat vooral veroorzaakt schijnt te worden door een hoog percentage uitval onder zorgverleners wegens ziekte) niet aan kunnen zien komen, en daar op voor kunnen sorteren?
In ieder geval maakt deze crisis duidelijk dat onze zorg niet goed georganiseerd is: er zijn te weinig bedden en is te weinig personeel, dat veel te veel moet doen in beperkte tijd. Dat is goedkoop in normale tijden (en ook dan zijn er genoeg schrijnende verhalen van hoe kaal de zorg dan is), maar blijkt duurkoop in tijden van crisis. (Sommigen zeggen dat de zorg te efficiënt georganiseerd is: dat zou ik niet durven zeggen als ik even uit eigen ervaringen put, maar dat is een ander verhaal.)
Wat ook opvalt is dat wij, als samenleving, erg risicomijdend zijn. Dat zagen we dit voorjaar toen de scholen halsoverkop gesloten werden, voornamelijk onder druk van de publieke opinie. En dat zelfde zien we nu weer: er is een grote groep die roept om nog harder ingrijpen. We staren ons blind op de besmettingscijfers, de instroom in de ziekenhuizen, zonder om ons heen te kijken. Het coronadashboard (ver)vormt ons beeld van de werkelijkheid, en voedt onze neiging om te sturen op wat je kunt meten. Zouden we anders naar het virus en de mogelijke maatregelen kijken als op dat dashboard ook een eenzaamheidsmeter zou staan, of een leerachterstandsmeter?
Maatregelen hebben ook consequenties die buiten het zichtveld van het dashboard blijven. (Waarbij ik nadrukkelijk het woord consequenties en niet de beladen term kosten gebruik, om weg te blijven van een puur economisch perspectief en het mijnenveld dat daaromheen ligt.) Leerachterstand heb ik al genoemd. Er is een toename van huiselijk geweld. Er vind een kaalslag in de cultuursector plaats. Mooie toekomstplannen vallen in duigen, dromen spatten uiteen. Dit raakt ons allemaal, op een of andere manier. Maar we lijken ons blind te staren op één mogelijke oplossing.
Helaas is het gesprek over het virus (zowel over de ernst, als de te nemen maatregelen) in hoge mate gepolitiseerd, met als gevolg dat een genuanceerd gesprek onmogelijk lijkt. En daarmee is er amper een gesprek of een discussie over redelijke alternatieven. Misschien zijn die er wel.
Zou het werken om, in plaats van iedereen met een lockdown in zijn of haar bewegingsvrijheid te beperken, iedereen die positief test meteen uit huis te plaatsen en in luxe coronahotels te isoleren (om zo te voorkomen dat ze huisgenoten en andere mensen besmetten)? Zorg ervoor dat dit niet als een straf ervaren wordt, bovenop de eventuele angst die een positieve test misschien toch al geeft. Zorg voor goed eten, drinken en vermaak. En zorg voor ruimhartige financiële compensatie als inkomsten door zo’n maatregel wegvallen.
Zou de pijn van een lockdown niet eerlijker over alle sectoren verspreid kunnen worden? Bijvoorbeeld door om de twee weken de detailhandel te sluiten en de culturele sector open te stellen, en de volgende twee weken andersom.
Zou de zorg beter met de pandemie om kunnen gaan als we speciale coronaziekenhuizen inrichten? Zouden we niet nog meer gebruik kunnen maken van zorghotels waar de minder zieke coronapatienten (verzorgd door lager gekwalificeerd zorgpersoneel) toch goed verzorgd worden?
En ja: moeten we niet ook het gesprek aangaan over de vraag hoever we willen gaan? Is het niet voor nu, dan toch zeker voor de toekomst, als een volgende pandemie zich aandient? Moet de korte termijn (de noodhulp stroomt nu vol; de lijkkisten stapelen zich op) altijd voorgaan op de consequenties op de lange termijn? Hoe ver moet je daar in gaan? Gaan we nu al te ver? Of juist niet?
Misschien is dit allemaal echt onwerkbaar, en zijn er geen alternatieven. Maar het aangaan van zo’n gesprek, het met vallen en opstaan zoeken naar een alternatief, de wil om zo’n alternatief serieus te overwegen, en dan (met ons allen) tot de conclusie komen dat er geen alternatief is, zou een lockdown een stuk dragelijker maken.
Hey xot
Ooit begon ik u te volgen ondat u mijn professor was voor ANS. Met interesse volg ik nu uw blogs.
Goed te weten dat er nog heldere hoofden over zijn. Ik ben het niet in alles met u of de politiek eens, maar waar ik het sowieso over eens ben is dat we beter moeten worden in genuanceerde gesprekken volgen.
Wat mij vooral teleurstelt is dat ons vrije land een illusie lijkt. Ik woon zelf in een gemengde ouderenflat (deels ouderen, deels starters zoals mijzelf). Verschillende iuderen geven aan dat ze liever geen maatregelen hebben, omdat eenzaamheid hun kwader is dan het risico op besmetting…
Ik zou bijna zeggen dat het in sommige gevallen beter zou zijn mensen te vragen hun eigen beslissingen te maken, met een aanfal vuistregels of consideraties die ze mee kunnen nemen.
Maar ik heb nog niet verder dan dit kunnen denken, omdat veel gesprekken worden gevoerd tegen een gwvoel dat een misstap mij in de ander zijn ogen politiceerd, waarna al mijn nuance verloren zou gaan.