Je persoonlijke stasi agent als beloning voor een gezonder leven?

Een gratis stappenteller bij je zorgverzekering, is dat hou wel zo'n goed idee? Karin Jongsma en Roland Bertens van het Universitair Medisch Centrum Utrecht vinden van wel. Het belangrijkste argument van Jongsma en Bertens is dat een beloning voor goed gedrag de solidariteit van het verzekeringsstelsel niet aantast. Ik heb zo mijn bedenkingen.

Ten eerste is de stappenteller niet gratis: je moet eerst wel zelf een Fitbit aanschaffen. Zorgverzekeraar a.s.r. betaalt deze alleen terug als je de welbekende 10.000 stappen per dag haalt. Dit is een drempel voor mensen met weinig geld, die de investering sowieso niet kunnen opbrengen, of voor wie het risico wellicht te groot is als de het doel niet halen. Deze groep komt in de praktijk dus niet aanmerking voor deze 'beloning'. Nog afgezien van het feit dat de uiteindelijke beloning dus een gratis Fitbit is, waar je misschien helemaal niet op zit te wachten.

Ten tweede is een beloning voor goed gedrag, zoals bijvoorbeeld een korting op de premie, uiteindelijk een indirecte boete voor slecht gedrag. Zeker als op termijn de premie stijgt.

Ten derde is de vraag of het op deze wijze stimuleren van goed gedrag de juiste is. Het neigt naar een frame waarin gezond zijn een keuze is, waarin de verantwoordelijkheid voor gezondheid volledig bij het individu gelegd wordt. Dat is mooi voor mensen die die verantwoordelijkheid kunnen dragen, maar niet voor die mensen die daar wel wat hulp bij kunnen gebruiken. Met andere woorden, het op deze wijze van stimuleren van goed gedrag is alleen verantwoord als daarnaast ook duidelijk hulp geboden wordt aan mensen die het niet (helemaal) alleen kunnen.

Ik moest overigens ook denken aan een cartoon van Fokke & Sukke (als ik het goed onthouden heb tenminste, ik kon de cartoon niet meer terugvinden) waarin ze hun Fitbit hadden vastgebonden aan hun Roomba stofzuiger robot. Met andere woorden: fraude is erg eenvoudig en een gratis Fitbit dus snel verdiend.

Als laatste wordt het privacy risico door Jongsma en Bertens wel erg gemakkelijk onder het tapijt geveegd.

Je moet toestemming geven om de gegevens over je beweging te delen met a.s.r. Vitality. Je gegevens uit activitiy trackers als Apple Watch of Fitbit kunnen worden gedeeld en ook gegevens uit de Gezondheidapp voor iOS. De privacy verklaring van a.s.r. Vitality is volstrekt ontoereikend: ze vermeld enkel NAW, bank- en telefoongegevens als de persoonsgegevens die worden opgeslagen. Geen woord over welke gezondheidsgegevens er precies worden verwerkt. Als je deelneemt via je werk, dan krijgt je werkgever het aantal deelnemers, het aantal deelnemers per Vitality Status, de gemiddelde leeftijd van de deelnemers en gemiddelde Vitality Leeftijd te zien, vanaf het moment dat er 15 of meer medewerkers deelnemen. Ik waag te betwijfelen of de groep van 15 personen groot genoeg is om anonimiteit te garanderen. Als je bijvoorbeeld als enige nieuwe medewerker in een bepaald jaar meedoet aan het vitaliteitsprogramma, kan je werkgever dus zo zien welke Vitality Status jij hebt (er even van uitgaande dat alle andere medewerkers dezelfde status als vorig jaar halen). Nog afgezien van de vraag waarom je werkgever deze gegevens überhaupt zou moeten krijgen…

Daarnaast zijn er ook zorgen over de privacy van Fitbit gebruikers en gebruikers van vergelijkbare fitness trackers. Fitbit is recent door Google overgenomen. In plaats van Nederlandse verzekeringsnemers te verleiden een Amerikaans surveillance product te kopen en te gebruiken, ware het wellicht beter om eerst een echt privacy vriendelijke gezondheidsapp en bijbehorende wearable te ontwikkelen. Een die al je gezondheidsgegevens enkel lokaal bewaart en analyseert, en die lokaal bepaalt welke Vitality Status je hebt behaald, zonder de onderliggende gegevens met a.s.r. te delen.

Zo bezien is een gratis stappenteller wel een erg cynische beloning: neem je je voor gezonder te leven, krijg je als beloning je persoonlijke Stasi agent om je pols.