Als dertig jaar geleden je vader eerst een kopie van zijn
adresboek had moeten overhandigen voordat de monteur van KPN bereid
was de nieuwe telefoon te installeren, dan had je vader de deur in
zijn gezicht dichtgegooid. Als ik in de Albert Heijn vlak achter je
zou lopen om te kijken wat je allemaal in je winkelwagen stopt, dan
denk ik dat ik er binnen de kortste keren bits op aangesproken zou
worden. Als ik al niet direct een klap zou krijgen.
Online is dat anders. Online zijn we geen consument, maar het product dat verkocht wordt. Als je op internet shopt houdt niet alleen die ene winkel bij wat je allemaal koopt (en eerder gekocht hebt). Nee, alle webwinkels werken samen om jouw koopgedrag met elkaar te delen en door te verkopen. WhatsApp-berichten zijn sinds kort dan wel van begin tot eind versleuteld, maar nog steeds kun je WhatsApp alleen gebruiken als je Facebook (de eigenaar van WhatsApp) toegang geeft tot je contacten. Smartphones zijn de Stasi-agent in je jas- of broekzak. Ze houden continu je locatie bij, en een kopie van elke foto die je maakt gaat meteen de cloud in. Dan weet de geheime dienst precies waar je bent en kan die mooi meteen meekijken als hij dat nodig vindt. De nieuwste televisies houden niet alleen bij wat je kijkt, ze luisteren ook mee tijdens het kijken. En al die informatie gaat naar Samsung. En we hebben geen idee wat die daar vervolgens mee doet.
Dat is oneerlijk! En onnodig!
Het is prima mogelijk om een sociaal netwerk te maken zonder een centrale database met alle posts, likes en wat niet al, waar Facebook vervolgens in kan lopen grasduinen. Gewoon door directe verbindingen (op een peer-to-peermanier) met de smartphones van je vrienden te leggen en zo direct statusupdates te delen. Wil je even niets delen? Dan zet je (de app op) je telefoon gewoon even uit.
En we kunnen ook best een smartphone ontwerpen die zich niet als een Stasi-agent gedraagt. Die niet allerlei informatie ongevraagd verzamelt en met derden deelt. Een smartphone die je kunt vertrouwen, die voor jouw belangen opkomt. Die open is en niet gesloten zoals Apples iPhone. Zo’n smartphone zouden we dan ook kunnen gebruiken als onze eigen guardian of coach, die ons beschermt in de digitale wereld die ons steeds meer omringt.
Dat is overigens niet alleen een kwestie van techniek: er is al een overvloed aan opensourceoplossingen beschikbaar. Het is ook een kwestie van gebruikersvriendelijk ontwerpen. Door ervoor te zorgen dat de manier waarop de app werkt duidelijk is, en de app duidelijk laat zien wat er wel en niet gebeurt. Door erop te focussen wat de gebruiker wil, en niet wat de techneut denkt dat hij wil. En ten slotte moet zo’n app ondersteund worden door een gezond en transparant businessmodel.
Het is tijd om systemen eerlijk te ontwerpen. Systemen die transparant zijn over wat ze doen. Waarvan te controleren is wat ze doen. Die doen wat je verwacht dat ze doen, en niet meer dan dat. Systemen die je dus niet later voor een onaangename verrassing plaatsen. Waarvan het technisch ontwerp ons beschermt. Waarvan de gebruikersinterface intuïtief is en meteen duidelijk maakt wat er wel en niet kan, wat er wel en niet gebeurt. Een systeem waarin de gebruiker centraal staat en de controle echt in handen heeft.
Daar zet ik mij, samen met vele anderen overigens, voor in. Doet u mee?
Dit is een bijdrage uit Waar verzet jij je tegen?, verschenen bij Maven Publishing, Januari 2017