Achmea straft klanten die op hun privacy gesteld zijn. En stopt verzekeraar te zijn.

In het Financiële Dagblad stond gisteren het bericht dat Achmea premiekorting gaat geven aan klanten die inzicht geven in hun rijgedrag en laten zien dat ze veilig wonen. Daarin wil Achmea samenwerken met TomTom en Nest (de slimme thermostaat van Google). Het nieuws doet veel stof opwaaien.

De navigatie systemen van TomTom zouden bijvoorbeeld kunnen bijhouden hoe hard je rijdt, en andere informatie over je rijstijl kunnen verzamelen (plotseling remmen, hard optrekken, etc.). De Nest bevat een rookmelder en koolmonoxide alarm, waarmee mogelijk gevaarlijke situaties op tijd gesignaleerd en echte ongelukken misschien op tijd voorkomen kunnen worden.

Dat klinkt allemaal heel redelijk. Dus waarin schuilt nu het probleem?

Een verzekering sluit je af als er een kans bestaat dat er iets gebeurt wat je zoveel geld kost, dat je dat zelf niet in één keer op kunt brengen. Verzekerden betalen de verzekeringsmaatschappij een vaste en gelijke premie per maand, en de verzekering betaalt de schade als die optreedt. De premie hangt af van de kans op schade, en de hoogte van die schade, gerekend over de totale groep verzekerden. Natuurlijk zorgt de verzekering er voor dat ze de premie hoog genoeg kiezen zodat ze geen verlies lijden.

Solidariteit is daarmee de essentie van verzekeren. Het collectief (de verzekerden) draagt gezamenlijk het risico op schade dat één van de leden van het collectief kan treffen.

Sluipenderwijs worden verzekeringen echter steeds persoonlijker gemaakt. De premie van je autoverzekering en je inboedelverzekering hangen al af van je postcode. Soms zelfs van je huisnummer. Sommige zorgverzekeraars (hallo Promovendum!) proberen op een slinkse manier er voor te zorgen dat alleen mensen met een lage kans op hoge ziektekosten zich bij hen laten verzekeren.

Door persoonlijke gegevens, met name die over je gedrag, te verzamelen kunnen verzekeraars nog beter het risico op bepaalde schade inschatten. Analyse technieken uit de wereld van Big Data kunnen allerlei onverwachte verbanden blootleggen tussen gedrag, risico en hoogte van de schade. Dat wordt dan niet gebruikt om het collectieve risico over alle verzekerden heen beter in te schatten, maar juist het risico per individu. Door nu een verzekerde met een verhoogd risico meer te laten betalen, halen verzekeraars uiteindelijk het fundament van solidariteit weg onder verzekeringen.

En dat leidt tot een aantal oneerlijke situaties.

Laten we eens (in een hopelijk zeer extreem geval) aannemen dat een bepaalde verzekeringsmaatschappij een perfecte methode heeft gevonden om te voorspellen hoe veel medische kosten ik mijn hele leven ga maken. Dan zouden ze die kosten kunnen delen door het aantal maanden dat ik volgens hen te leven heb, en dat is dan mijn premie. Maar dan is het geen verzekering meer: ik zou net zo goed mijn geld op een bankrekening kunnen zetten (en zo de rente zelf kunnen houden en de winstmarge van de verzekering besparen). Tenzij de voorspelling is dat ik een verschrikkelijke ziekte krijg waardoor mijn medische kosten de pan uit rijzen. Dan is mijn premie astronomisch hoog en onbetaalbaar.

Met andere woorden: dit soort personalisering wordt verkocht als iets waarmee de premie verlaagd wordt. Doe mee, en je krijgt korting. Maar dat is uiteindelijk een rookgordijn. Uiteindelijk gaat het iemand een hogere premie kosten. Immers, het totale, collectieve risico (en daarmee de totale kosten voor de verzekering) is niet veranderd. Als dan bepaalde mensen minder gaan betalen, zullen andere mensen meer moeten gaan betalen. En sommigen kunnen zich dan niet meer kunnen verzekeren omdat hun persoonlijke risicoprofiel hun premie astronomisch hoog maakt.

Ook is de vraag of tarifering op basis van gedrag wel helemaal eerlijk is. Immers, stel dat ik jarenlang vanwege een zeer relaxte rijstijl weinig premie heb betaald. Op een gegeven moment verandert er iets (ander werk, stress, midlife crisis) en binnen de kortste keren rijdt ik mijn auto total loss. Ik zit in dat geval voor een dubbeltje op de eerste rang. Terwijl een andere automobilist met een agressieve rijstijl een veel hogere premie betaalt, maar omdat die dat al van jongs af aan doet en dat dus gewend is nooit schade maakt. Dat voelt oneerlijk.

Ik heb al eerder beschreven waarom Big Data niet zaligmakend is. Dat raakt ook aan deze discussie.

Als de bedoeling van premiedifferentiatie is om goed gedrag te belonen en aan te moedigen, dan zijn er twee dingen wel van belang. Ten eerste moet de verzekerde wel de mogelijkheid hebben om zijn gedrag of de situatie waarin hij leeft aan te passen. In die zin is premiedifferentiatie op basis van postcode bijvoorbeeld oneerlijk omdat mensen in bepaalde delen van het land wonen omdat ze daar nu eenmaal werken, en in bepaalde wijken wonen omdat ze huizen in andere wijken niet kunnen betalen, of vanwege lange wachtlijsten voor bepaalde huurwoningen. Ook minder direct zichtbare onvrijheden om gedrag te veranderen (zoals een sociale context, of lichamelijke of geestelijke beperkingen) kunnen een rol spelen. Ten tweede moet er een causaal verband zijn tussen het gedrag en het geconstateerde risico. Als dat niet zo is dan wordt de echte oorzaak van het verhoogde risico niet weggenomen door de verandering van het gedrag. Vaak is er in Big Data sprake van zulke niet-causale correlaties.

Het is verleidelijk om meteen aan de slag te gaan met de data die er is of die je makkelijk kunt krijgen. Dat betekent dat er, zonder vooraf opgestelde objectieve criteria slechts op bepaalde aspecten van risicoverhogend gedrag wordt gefocust. Namelijk dat gedrag dat we kunnen meten, makkelijk kunnen meten of waarvan de data al op een andere manier gemeten wordt. Zo'n focus kan zelfs politiek of ideologisch gekleurd zijn. We kijken eerder naar gedrag waar we als samenleving collectief een afkeer van hebben, en hebben een blinde vlek voor risicovol gedrag dat we van vroeger kennen en dat we samen heel gewoon vinden.

Dit raakt aan de vraag wie bepaalt welke gegevens meegenomen worden in het bepalen van de premie. Het zal als onredelijk ervaren worden als (voor sommigen) evident risicovol gedrag niet meegenomen wordt. Ik denk bijvoorbeeld aan paardrijden, waarvan mij ooit verteld is dat het de meest gevaarlijke sport is die je kunt beoefenen, of skieen, waar ieder jaar weer gipsvluchten vol brekenbenen gerepatrieerd worden. Toch jammer als je geen geld hebt om je dochter op paardrijles te doen, of zelf eens op wintersport te gaan.

(Ik schrijf dit ook zo op omdat ik mij niet aan de indruk kan onttrekken dat het vooral de hoger opgeleide, meer dan gemiddeld verdienende Nederlander het meest van dit soort premie'verlagingen' gaat profiteren.)

Maar, is dan de vraag, moet je goed gedrag niet belonen? En mensen niet stimuleren om minder risico's te lopen? In zijn algemeenheid natuurlijk wel. De vraag blijft of je die beloning individueel moet toekennen, of aan het collectief. Want zoals hierboven al vermeld: niet iedereen heeft de luxe om iets aan zijn situatie of gedrag te veranderen.

Er is daarnaast nog een vraag van meet filosofische aard: is het altijd wel in het algemeen belang om risico's te beperken? En iedereen zo risicomijdend mogelijk te laten zijn? Kansen benutten neemt risico's met zich mee. Vooruitgang is dus afhankelijk van mensen die risico's durven nemen. Als we risico mijdend gedrag tot de norm verheffen, dan kon dat wel eens tot minder vooruitgang, minder innovatie kunnen leiden.

Kort samengevat: Achmea doet een eerste stap om geen verzekeraar meer te zijn (en zichzelf eigenlijk overbodig te maken) door het solidariteitsprincipe over boord te gooien. En het voert in feite een boete in voor klanten die op hun privacy gesteld zijn. Daarin handelt zij overigens geheel in overeenkomst met het huidige tijdsgewricht: individualisme en veiligheid zijn de norm...

P.S. Het lijkt er op dat Achmea's bezoek aan Silicon Valley een echte 'trip' was. Want hoe serieus is de opmerking om een hacker los te laten op je businessmodellen? Je laat toch ook geen loodgieter je ICT problemen oplossen? En: kan iemand die paarse broeken en krijtstrepen uitleggen dat de blockchain echt werkelijk niet de oplossing is voor alle lastige problemen? Dat het afwikkelen van schade een administratieve ramp is heeft vooral met het proces zelf te maken, en het gestolde wantrouwen dat daarin is vastgelegd.

P.P.S.: Nest ontkent samen te werken met Achmea.