Verschillende banken kondigden onlangs aan dat zij op basis van individuele transactiegegevens van hun rekeninghouders bedrijven de mogelijkheid willen bieden om gericht te adverteren. Ze hebben ontdekt dat zij, naast het gewone vermogen dat zij beheren, ook op een goudmijn van persoonlijke gegevens zitten. Hebben de bankiers het licht gezien? Ik zou eerder zeggen dat ze dubbel zien, en dat dit hun blik op een gevaarlijke manier vertroebelt.
In eerste instantie werd de suggestie gewekt dat de banken adverteerders inzicht wilden gaan geven in het betalingsgedrag van hun klanten. Na de eerste ophef over de plannen werd dat genuanceerd: de banken zelf bieden de advertenties van derden aan. Klantgegevens worden, volgens de banken, niet aan anderen doorgegeven. Bovendien werd benadrukt dat klanten expliciet toestemming moeten geven. Dat lijken twee belangrijke nuanceringen. Maar is dat ook zo?
De vraag is vooral wat er wordt bedoelt met het zelf aanbieden van advertenties aan klanten. Gaan de banken enkel advertenties op hun eigen websites aanbieden? Dat lijkt me toch onwaarschijnlijk. Die websites zijn op dit moment advertentievrij. En zo'n beperkt advertentiekanaal zou maar weinig geld opleveren. Of wordt bedoeld dat banken hun klantgegevens enkel aan advertentie brokers door gaan geven, of eventueel zelf als zo'n broker onderdeel gaan uitmaken van het wereldwijde advertentie ecosysteem? Dat zou veel meer geld op kunnen leveren.
Zo'n advertentie broker is een intermediair tussen websites die geld willen verdienen aan reclame, en adverteerders die het liefst op de specifieke bezoeker van de website toegesneden reclame willen tonen, en daarvoor (meer) willen betalen. De broker selecteert de reclame ondermeer op basis van informatie over de bezoeker, die bijvoorbeeld door een cookie is geïdentificeerd. Een voorbeeld van zo'n selectiecriterium is tot welke doelgroep de bezoeker behoort. Is het een yup? Een gepensioneerde? Heeft hij veel of weinig geld te besteden? Deze informatie koopt de broker van derden.
Dat banken zelf als broker gaan optreden is niet waarschijnlijk. Het is een specialistische rol, in een specifieke markt waar je niet zomaar een interessant marktaandeel in verkrijgt: je moet niet alleen over informatie over website bezoekers beschikken, maar ook contracten afsluiten met een groot aantal websites over het plaatsen van advertenties aldaar. Dan blijf toch over dat de banken hun klantgegevens aan andere advertentie brokers gaan doorverkopen. En uit het specifieke voorbeeld dat de ING geeft over 'een klant die een paar honderd euro uitgeeft bij tuincentrum A', kan het om behoorlijk gedetailleerde informatie gaan. Die dus wel degelijk met een derde partij gedeeld wordt.
De dubbelziende bank ziet een grote stapel geld die hij voor zijn klanten moet beheren, en waar hij al goed aan verdient. Maar hij ziet ook een grote database met transactiegegevens. Die zijn van hem, en zijn veel geld waard. Die waarde is echter afhankelijk van de hoeveelheid rekeninghouders en de mate van detail in de transacties. Als mensen van bank switchen, besluiten minder te pinnen, of op een andere manier digitaal gaan betalen (via Paypal, of Bitcoin), dan daalt die waarde. En overigens ook de omzet die de bank op zijn primaire functie behaalt.
Vertrouwen is de primaire functie van een bank. En vertrouwen komt te voet en gaat te paard.
De grote vraag is natuurlijk: gaan burgers hun gedrag veranderen als banken stelselmatig hun transactiegegevens aan derden gaan verkopen? De banken doen voorkomen dat ook de rekeninghouder er voordeel bij heeft: hij krijgt een aanbieding, en de suggestie is dat de rekeninghouder er geld aan verdient. Maar dat is maar helemaal de vraag.
In principe is een verkoper niet geïnteresseerd in het zo goedkoop mogelijk verkopen van zijn product. Integendeel: hij wil graag zoveel mogelijk producten verkopen, tegen een zo hoog mogelijke prijs. In het ideale geval weet de verkoper precies hoeveel een klant bereid is (en in staat is) om te betalen voor een product. En zal hij het product voor die prijs (of net daaronder) aanbieden, en dus hoogst waarschijnlijk verkopen. Als je dus heel erg graag een product wilt hebben, of veel geld te besteden hebt, dan kan de verkoper maar beter zo weinig mogelijk van je weten... Een mooi voorbeeld van deze praktijk is het bedrijf Orbitz die aan Apple Mac gebruikers een hogere hotelkamer huur liet zien dan aan Windows PC gebruikers. Onder het motto dat Mac gebruikers rijker zouden zijn dan Windows gebruikers.
Helaas heeft de gemiddelde burger dit niet echt door. Hij lijkt blind voor de consequenties van de verregaande individualisering van de maatschappij en de personalisering van de dienstverlening. Een personalisering die uiteindelijk zo ver gaat dat zelfs het nieuws wordt afgestemd op je eigen voorkeuren (en je dus nooit meer een fris tegengeluid hoort). En een individualisering die ons nu misschien een voordeeltje oplevert, maar ons daarvan straks de (hogere) rekening van presenteert.
Juist de informatie die banken bezitten, namelijk hoeveel geld ik op mijn rekening heb staan, en waar ik dat het liefst aan uitgeef, zijn dodelijk voor mijn economische onderhandelingspositie. Zou Hans Hagenaars (de directeur bij ING die dit plan lanceerde) zich in zijn eigen kaarten laten kijken als hij een deal probeert te sluiten met mogelijke adverteerders? Waarschijnlijk niet. Het is dan wel vreemd om te denken dat zijn rekeninghouders (niet klanten, dat zijn kennelijk de adverteerders) daar geen enkel bezwaar tegen zouden hebben. Maar goed, die rekeninghouders lijken in groten getale blind...
De bankier ziet dubbel, en de burger is vooralsnog blind van vertrouwen. Ik houd mijn hart vast.
[…] financiële gegevens. Twee jaar geleden kondigden verschillende Nederlandse banken aan dat zij op basis van individuele transactiegegevens van hun rekeninghouders bedrijven de mogelijkheid willen…. Dat liep met een sisser af en de banken lijken zich nu iets bewuster van hun verantwoordelijkheid. […]