Minister Plasterk heeft onlangs aangegeven weer serieus te willen nadenken over het invoeren van elektronisch stemmen. Is dit, gezien de eerdere commotie rond dit onderwerp, en de afschaffing van de stemcomputer in Nederland in 2008, nou wel zo'n goed idee?
Veiligheid van elektronisch stemmen is het hete hangijzer. De stemcomputers van Nedap waren onveilig. Terecht dat in 2008 dus is besloten om die af te schaffen. Maar daarmee is niet gezegd dat iedere vorm van elektronisch stemmen onveilig is. De Adviescommissie inrichten verkiezingsproces, onder voorzitterschap van Korthals Altes, heeft hier in 2007 al uitgebreid bij stil gestaan. De samenvatting van het rapport begint met een aantal eisen waaraan een (elektronische) verkiezing moet voldoen. Zij constateert dat "geen enkele vorm van stemmen [ook die met papier en potlood] absoluut aan alle waarborgen voldoet".
Naar mijn mening zijn er zeker varianten van elektronisch stemmen die aan een groot aantal van deze eisen kunnen voldoen. Zo zijn er cryptografische systemen (voter verifiable voting schemes) die de kiezer zelf in staat stellen om te controleren of zijn stem is meegeteld in de einduitslag. Wel is een 'paper trail' van groot belang om naderhand bij vermoeden van fraude op terug te kunnen vallen. De essentie is immers dat een druk op een knop niet later nog eens teruggehaald kan worden. Met zo'n paper trail zouden ook stemcomputers, mits op de juiste wijze ontworpen, aan de eisen kunnen voldoen. Een grondige, onafhankelijke, analyse moet uitwijzen of dergelijke systemen echt een vergelijkbare veiligheid bieden als stemmen met potlood en papier.
Sommige van deze technieken zijn ook voor stemmen over het Internet toepasbaar. Wel moet men zich realiseren dat bij Internet stemmen er veel minder controle is op de omgeving waarin gestemd wordt. Zo is er een verhoogd risico op stemdwang, of de verkoop van een stem. Aan de andere kant gelden veel van die bezwaren ook voor het per post stemmen in het buitenland. Heikel punt blijft wel de onveilige omgeving (veelal de PC thuis) waarmee in dit geval gestemd wordt. En laat nu juiste de mogelijkheden van Internet stemmen het interessantst zijn voor directe vormen van democratie... Dat is een lastig dilemma.
Ook de voordelen van het elektronisch stemmen voor mensen met een handicap moeten worden meegenomen. Speciaal ontworpen stemcomputers kunnen hier van dienst zijn. Daar staan de kosten van het ontwikkelen en in gebruik nemen van een systeem voor elektronisch stemmen tegenover. Voor een landelijke stemming eens in de zoveel jaar is het maar zeer de vraag of het uitkan. Als de enige reden is dat we de uitslagen graag een uur na het sluiten van de stemlokalen willen weten, dan moeten we ons nog maar eens even achter de oren krabben...
Samengevat: ja, er zal een risico zijn. De vraag is of dat risico beheersbaar is, en vergelijkbaar met de huidige situatie is. En natuurlijk ook of de kosten opwegen tegen de baten. Maar we doen ook aan Internetbankieren, en ook in het ziekenhuis wordt bij ingewikkelde operaties steeds meer op ICT vertrouwd, ook als het gaat om zaken van leven of dood. Dus een principieel 'njet' (net als een kritiekloos 'ja en amen' overigens) vind ik geen antwoord op de vraag of elektronisch stemmen kan of niet: tussen die twee uitersten ligt een wereld van genuanceerde antwoorden.
opzich een beheersbaar risico. op papier gaat het immers ook niet altijd even goed